HAFTA TATİLİ ÜCRETİ NASIL
HESAPLANIR?
Hafta Tatili Ücreti
4857
Sayılı Yasanın 46. maddesi ile; işçilere, 63. Maddeye göre belirlenen iş
günlerinde çalışması koşuluyla, 7 günlük bir zaman dilimi içerisinde kesintisiz
24 saat hafta tatili kullandırılacağı ve bu günün ücretinin bir iş karşılığı
olmaksızın ödeneceği düzenlenmiştir.
İspat
külfeti, delillerin değerlendirilmesi, hafta tatili çalışması karşılığı ücret
tahakkuku bulunan bordroların imzalanmış olması, bordronun imzasız olması ancak
ödemenin banka aracılığı ile yapılmış olması, hakkaniyet indirimi gibi
konularda fazla çalışma ücreti başlığı altında yapılan açıklamalar hafta tatili
ücreti tespiti yönünden de geçerlidir.
Çalışılmadan / bir iş karşılığı olmaksızın ödenmesi gereken hafta tatili
ücreti; Yasa hükmü gereğince, önceki 6 günlük dönemde 63. Maddede
belirlenen (45 saatlik) çalışma süresinde çalışmış olmak kaydı ile işçiye bir
yevmiye tutarında hafta tatili ücreti ödenecektir.
Ancak,
kısmi süreli hizmet sözleşmesi başlığı altında da açıklandığı üzere, işçinin haftalık 30 saatin üzerinde
çalıştırılması halinde tam süreli hizmet sözleşmesinin varlığı kabul
edilmektedir.
Aksi kabul halinde,
işveren; işçiyi “Part-Time” olarak adlandırılan sözleşmeler ile (örneğin 40
saat) çalıştırıp, bir iş karşılığı olmaksızın ödenmesi gereken hafta tatili
veya UBGT ücretini ödemekten kurtulacaktır ki, böyle bir uygulama hakkın kötüye
kullanımı niteliğinde olduğu için kabul görmeyecektir.
Bu halde, taraflar
arasında kararlaştırılan saat ücretinin 7,5 saat ile çarpılması sureti ile
tespit edilecek yevmiyeye göre, işçinin hafta tatili ücreti alacağı
hesaplanacaktır.
Ücretin parça başı olarak
kararlaştırılmış olması halinde ise, o haftanın çalışma günlerinde hak
kazandığı toplam ücretin çalışılan gün sayısına bölünmesi suretiyle
hesaplanacak ortalama yevmiye tutarına göre hafta tatili ücreti
hesaplanacaktır.
Hafta tatili günü çalışma halinde ödenmesi gereken hafta tatili ücreti;
İşçinin
hafta tatili kullandırılmaksızın haftanın 7 günü çalıştırıldığının tespit
edilmesi halinde de, işçiye çalışmadan ödenmesi gereken hafta tatili ücretinin
haricinde, çalışması karşılığı olan hafta tatili ücreti de ayrıca ödenecektir.
Burada,
hesaplamaya esas alınacak saat ücretinin tespitinde sıkça hataya düşüldüğü
görülmektedir. İşçinin haftanın çalışılan günlerinde (önceki 5 veya 6 gün) yaptığı
çalışma 45 saati aşmış ise (genellikle böyle olmaktadır), hafta tatili
çalışması karşılığı hesaplanacak ücret %50 zamlı yevmiyesi esas alınarak hesaplanacaktır.
İstisnai
olarak işçinin önceki 6 günlük çalışmasının 45 saatin altında kaldığı tespit
edilir ise bu kez 45 saate kadar olan süre için zamsız saat ücreti, 45 saati
aşan kısım için ise %50 zamlı saat ücreti esas alınarak hesaplama yapılacaktır.
Farklı
ihtimallere göre yapılacak tespit ve hesaba ilişkin örnekler seminer notları
içerisinde sunulmuştur.
Her
ne kadar 2429 Sayılı kanunun 3. Maddesinde hafta tatilinin Pazar günü olduğu
belirtilmiş ise de, 4857 Sayılı Yasada belirli bir hafta tatili günü
öngörülmemiştir. Yargıtay uygulamasında, hizmet veya toplu iş sözleşmesi ile
aksi kararlaştırılmamış ise, hafta tatilinin cumartesi veya pazar günü
kullandırılmasının zorunlu olmadığı, haftanın herhangi bir günü kesintisiz 24
saat hafta tatili izni kullandırılmasının yeterli olduğu belirtilmektedir.
Hizmet
sözleşmesinde, hafta tatili çalışmaları karşılığı ücretin aylık ücrete dahil olduğu
yönünde yapılan düzenlemeler geçersiz kabul edilmektedir.
Hafta
tatilinin kesintisiz 24 saat kullandırılması zorunlu olup, hafta tatili günü 1
saat dahi olsa çalıştırılan işçiye, hafta tatili çalışması karşılığı ücreti %50
zamlı ücretine göre, tam bir yevmiye olarak ödenmelidir.
Hafta
tatili günü, 7,5 saatin
üzerinde çalışma yapılmış ise, bunun karşılığı (talep halinde) fazla çalışma
ücreti içerisinde hesaplanmalıdır.
Özellikle şantiye
işyerlerinde, işçilerin bir süre haftanın 7 günü çalıştırılıp, hafta tatili
izinlerinin topluca kullandırıldığı görülmektedir. Ancak, Yargıtay bu şekilde
bir uygulamanın işçinin dinlenme hakkının özüne aykırı olduğunu belirterek,
topluca kullandırılan hafta tatili izinlerinin “işveren tarafından
kullandırılan diğer izinler” olarak kabul edilmesi gerektiğini, hafta tatili
kullanmaksızın çalıştığı dönemler için ise hafta tatili çalışması karşılığı
ücret ödenmesi gerektiğini belirtmektedir.
Yine sık karşılaşılan bir
hata, bordrolarda hafta tatili (veya UBGT) ücretinin ödenip ödenmediğinin
tespitinde yapılmaktadır. Bir örnekle açıklanırsa;
|
Eylül 15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
Pektemiz
Temizlik Ltd. Şti. |
|
|
|
|
|
||
|
İşyeri Sicil No |
: |
………………….. |
|
|
|||
|
Vergi Dairesi |
: |
………..………… |
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
||
|
İşçi Ücret
Bordrosu |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Aylık-Brüt |
: |
1.647,00 |
|
|
|
|
|
|
Adı Soyadı |
: |
Ahmet Çalışkan |
|
|
|||
|
T.C. Kimlik No |
: |
123456789 |
|
|
|
||
|
İşe giriş
tarihi |
: |
04.01.2012 |
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
||
|
KAZANÇLAR |
Gün |
Saat |
Tutar |
|
KESİNTİLER |
Matrah |
Tutar |
|
Çalışma Günü |
24 |
180 |
1.317,60 |
|
Sigorta Primi |
1.647,00 |
230,58 |
|
Hafta Tatili |
4 |
30 |
219,60 |
|
İşsizlik Sig.
Pr. |
1.647,00 |
16,47 |
|
Genel Tatil |
2 |
15 |
109,80 |
|
Gelir Vergisi |
1.399,95 |
209,99 |
|
Fazla Çalışma |
|
0 |
0,00 |
|
Damga Vergisi |
1.647,00 |
12,50 |
|
Hafta Tatili
Mesai |
|
0 |
0,00 |
|
Özel Kesinti |
|
0,00 |
|
UBGT Mesai |
|
0 |
0,00 |
|
AGİ Tutarı (-) |
|
123,53 |
|
Ücretli Gün |
30 |
225 |
1.647,00 |
|
Toplam |
|
346,01 |
|
|
|
|
|
|
Net Ödeme |
|
1.300,99 |
Yukarıda örnek olarak
verilen bordroda, her ne kadar hafta tatili ve UBGT günü gösterilerek ücret
tahakkuku yapılmış ise de, bu tahakkuklar hafta tatili ve UBGT günü çalışması
karşılığı ücretlere ilişkin değildir. Yapılan tahakkuklar çalışılmadan ödenmesi
gereken hafta tatili ve UBGT günlerine ilişkindir. Böyle bir durumda, işçi
hafta tatili günü çalıştığını kanıtlar ise bordroda tahakkuk olduğu gibi bir
yorumla hesaplama yapılmaması doğru olmayacaktır.
Örnek
Davacı hafta tatili kullanmadan çalıştırıldığını
iddia etmiş, hafta tatili ücreti talebinde bulunmuştur.
Davalı taraf çalışma günlerini gösterir imzalı
puantaj kaydı veya hafta tatili ücretlerinin ödendiğine ilişkin ücret bordrosu
gibi bir delil sunmamıştır.
Mahkemece dinlenen tanıklar hafta tatili kullanmadan
çalıştıklarını beyan etmişlerdir.
Davacının hafta içi çalışması yasal çalışma süresi
olan 45 saati aşmaktadır. Bu nedenle hafta tatillerindeki çalışması fazla
çalışma olarak değerlendirilmiş ve %50
zamlı saat ücreti ile hesaplama yapılmıştır. Davacının çalışma süresindeki
hafta tatili günleri ve hesaplanan ücretleri dikkate alınarak hafta tatili
çalışması karşılığı ücret alacağı hesaplanmıştır.
Davalı tarafın zamanaşımı definde bulunduğu dikkate
alınarak dava tarihinden geriye doğru 5 yıllık dönem için hesaplama
yapılmıştır. Hakkaniyet indiriminin takdiri Mahkemeye ait olup, % 30 indirimli
tutar da hesaplanmıştır.
|
|
Asgari |
Hesaplanan |
Zamlı |
Hesaba
Esas |
Hafta
Tatili |
|
Dönem |
Ücret |
Ücret |
Yevmiyesi |
Hafta
Tatili |
Ücreti |
|
01.04.2011-30.06.2011 |
796,50 |
1.313,43 |
65,67 |
13,0 |
853,73 |
|
01.07.2011-31.12.2011 |
837,00 |
1.380,21 |
69,01 |
24,0 |
1.656,25 |
|
01.01.2012-30.06.2012 |
886,50 |
1.461,84 |
73,09 |
26,0 |
1.900,39 |
|
01.07.2012-31.12.2012 |
940,50 |
1.550,88 |
77,54 |
24,0 |
1.861,06 |
|
01.01.2013-30.06.2013 |
978,60 |
1.613,71 |
80,69 |
26,0 |
2.097,82 |
|
01.07.2013-31.12.2013 |
1.021,50 |
1.684,45 |
84,22 |
22,0 |
1.852,90 |
|
01.01.2014-30.06.2014 |
1.071,00 |
1.766,08 |
88,30 |
26,0 |
2.295,90 |
|
01.07.2014-31.12.2014 |
1.134,00 |
1.869,96 |
93,50 |
24,0 |
2.243,96 |
|
01.01.2015-30.06.2015 |
1.201,50 |
1.981,27 |
99,06 |
24,0 |
2.377,53 |
|
01.07.2015-30.09.2015 |
1.273,50 |
2.100,00 |
105,00 |
13,0 |
1.365,00 |
|
|
|
|
Fazla Çalışma Ücr. (TL-Brüt) |
18.504,54 |
|
|
|
|
|
%30 İndirimli Tutar (TL-Brüt) |
12.953,18 |
|