YARGILAMANIN YENİLENMESİ

A. Genel Olarak

Yargılamanın yenilenmesi, kesinleşmiş hükümlerdeki hukuka aykırılıkları ortadan kaldırmak için başvurulabilecek olan olağanüstü bir yasa yoludur.

Yargılamanın yenilenmesi yoluyla hükümlerdeki maddi soruna ilişkin fiili yanılgıların giderilebilmesi amaçlanmaktadır.

Yargılamanın yenilenmesi; yoluna başvurulabilecek kararlar "kesin hüküm" niteliği kazanmış kararlardır.

Yargılamanın yenilenmesini; savcı, hükümlü, hükümlü ölmüşse, eşi, altsoyu ile üstsoyu ve kardeşleri isteyebilir. Hükümlü kendi aleyhine yargılamanın yenilenmesini isteyemez. Cumhuriyet savcısı ise hem lehte, hem de aleyhte yenileme isteminde bulunabilir.

B. Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri

Yargılamanın yenilenmesi nedenleri, lehe ve aleyhe nedenler olmak üzere ikiye ayrılır:

1. Hükümlü Lehine Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri

Kesinleşen bir hükümle sonuçlanmış bir dava, aşağıda yazılı durumlarda hükümlü lehine olarak yargılamanın yenilenmesi yoluyla tekrar görülür (CMY m. 311/1):

•  Duruşmada kullanılan ve hükmü etkileyen bir belenin sahteliğinin anlaşılması

• Yemin verilerek dinlenmiş olan bir tanık veya bilirkişinin hükmü etkileyecek biçimde hükümlü aleyhine kasıt veya ihmal ile gerçek dışı tanıklıkta bulunduğu veya oy verdiğinin anlaşılması

• Hükme katılmış olan yargıçlardan birinin, hükümlünün neden olduğu kusur dışında, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek biçimde görevlerini yapmada kusur etmiş olması

• Ceza hükmü hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayandırılmış olup da bu hükmün kesinleşmiş diğer bir hüküm ile ortadan kaldırılması

•  Yeni olaylar veya yeni kanıtlar ortaya konulup da bunlar yalnız başına veya önceden sunulan kanıtlarla birlikte göz önüne alındıklarında sanığın beraatını veya daha hafif bir cezayı içeren yasa hükmünün uygulanması ile mahkûm edilmesini gerektirecek nitelikte olması

• Ceza hükmünün, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin veya eki protokollerinin ihlâli suretiyle verildiğinin ve hükmün bu aykırılığa dayandığının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla saptanmış olması

Bu durumda yargılamanın yenilenmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde istenebilir. Ancak bu hükümler, 04.02.2003 tarihinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararları ile 04.02.2003 tarihinden sonra Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvurular üzerine verilecek kararlar hakkında uygulanır.

Ek bilgi

Yargılamanın yenilenmesi istemi hükmün infazım ertelemez. Ancak mahkeme, infazın geri bırakılmasına veya durdurulmasına karar verebilir (CMY m. 312).

A. Hükmün infaz edilmiş olması veya hükümlünün ölümü, yargılamanın yenilenmesi istemine engel olmaz (CMY m. 313/1). Ölenin eşi, üstsoyu, altsoyu, kardeşleri yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabilirler, Bu kişilerin yokluğu durumunda, Adalet Bakanı da yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabilir.

2. Sanık veya Hükümlünün Aleyhine Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri

Kesinleşen bir hükümle sonuçlanmış olan bir dava aşağıda yazılı durumlarda sanık veya hükümlünün aleyhine olarak yargılamanın yenilenmesi yolu ile tekrar görülür (CMY m. 314):

•  Duruşmada sanığın veya hükümlünün lehine ileri sürülen ve hükme etkili olan bir belgenin sahteliğinin anlaşılması

•  Hükme katılmış olan yargıçlardan birinin, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek nitelikte olarak görevlerini yapmada sanık veya hükümlü lehine kusur etmiş olması

• Sanığın beraat ettikten sonra suçla ilgili olarak yargıç önünde güvenilebilir nitelikte ikrarda bulunması

Ek bilgi

Yasanın aynı maddesinde yer almış sınır içinde olmak üzere CEZANIN DEĞİŞTİRİLMESİ AMACIYLA YARGILAMANIN YENİLENMESİ KABUL EDİLEMEZ. (CMY m. 315/1).

HATANIN GİDERİLEBİLMESİNİ SAĞLAYACAK BAŞKA BİR YOL VARSA, yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilemez (CMY m. 315/2).

C. yargılamanın Yenilenmesi Süresi

Yargılamanın hükümlü lehine yenilenmesinde herhangi bir süre aranmaz. Mahkûmiyetten sonra ne kadar süre geçerse geçsin muhakemenin yenilenmesi istenebilir. Ancak ceza hükmündeki hukuka aykırılığın Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından kesin hükümle saptanmış olması durumunda süre, kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldır.

D. Usul

1. Başvuru

Yargılamanın yenilenmesi istem üzerine olur. Yargılamanın yenilenmesi istemi, hükmü veren mahkemeye sunulur. Hükme esas alınan olaylara hukuk kurallarının yanlış uygulanması nedeniyle hüküm bozulmuş ise CMY m. 303'teki durumlarda Yargıtay davanın esasına hükmedebileceği gibi hükümdeki hukuka aykırılığı da düzeltebilir. Yargıtay'ın doğrudan hüküm kurduğu bu durumlarda hükmü vermiş olan mahkemeye başvurulur (CMY m. 318/2).

Yasa yollarına başvurma hakkındaki genel hükümler, yargılamanın yenilenmesi istemi hakkında da uygulanır (CMY m. 317/1). Yargılamanın yenilenmesi istemi, bunun yasal nedenleri ile dayandığı kanıtları içerir.

Bir suç iddiasına dayandırılan yenileme istemi, ancak

-   bu eylemden dolayı kesinleşmiş bir mahkûmiyet hükmü verilmişse veya

-   mahkûmiyeti gerektirecek nitelikte kuvvetli kanıt bulunmaması dışında bir nedenle ceza soruşturmasına başlanamamış veya sürdürülememişse kabul edilebilir. Fakat yeni olaylar veya yeni kanıtlar ortaya konulup da bunlar yalnız başına veya önceden sunulan kanıtlarla birlikte göz önüne alındıklarında sanığın beraatını veya daha hafif bir cezayı içeren yasa hükmünün uygulanması ile mahkûm edilmesini gerektirecek nitelikte olursa bu koşullar aranmadan istem kabul edilir (CMY m. 316).

2. Kabul Edilebilirlik İncelemesi

Hükmü veren mahkeme, istemin kabule değer olup olmadığına karar verir (CMY m. 318/1).

Yargılamanın yenilenmesi isteminin kabule değer olup olmadığına ilişkin olan karar, DURUŞMA YAPILMAKSIZIN verilir (CMY m. 318/3).

Yargılamanın yenilenmesi istemi,

-  yasada belirlenen biçimde yapılmamış veya

-  yargılamanın yenilenmesini gerektirecek yasal hiçbir neden gösterilmemiş ya da

- bunu doğrulayacak kanıtlar açıklanmamış ise bu istem kabule değer görülmeyerek reddedilir (CMY m. 319/1).

3. İstemin Kabule Değer Görülmesi Üzerine Yapılacak İşlemler

Yargılamanın yenilenmesi istemi reddedilmezse, bir diyeceği varsa yedi gün içinde bildirmek üzere Cumhuriyet savcısı ve ilgili tarafa tebliğ olunur. Bu kararlara itiraz edilebilir.

Mahkeme, yargılamanın yenilenmesi istemini yerinde bulursa kanıtların toplanması için bir naip yargıcı veya istinabe olunan mahkemeyi görevlendirebileceği gibi; kendisi de bu hususları yerine getirebilir (CMY m. 320/1). Kanıtların mahkemece veya naip yargıç tarafından veya istinabe suretiyle toplanması sırasında, soruşturmaya ilişkin hükümler uygulanır  (CMY m. 320/2).

Kanıtların toplanması bittikten sonra Cumhuriyet savcısı ve hakkında hüküm kurulmuş olan kişiden yedi günlük süre içinde görüş ve düşüncelerini bildirmeleri istenir (CMY m. 320/3).

4. Karar

Yargılamanın yenilenmesi isteminde ileri sürülen iddialar, yeterli derecede doğrulanmazsa ya da

-   duruşmada kullanılan ve hükmü etkileyen bir belgenin sahteliğinin,

-   yemin verilerek dinlenmiş olan bir tanık veya bilirkişinin hükmü etkileyecek biçimde hükümlü aleyhine kasıt veya ihmal ile gerçek dışı tanıklıkta bulunduğu veya oy verdiğinin,

-   duruşmada sanığın veya hükümlünün lehine ileri sürülen ve hükme etkili olan bir belgenin sahteliğinin ileri sürülmesi dolayısıyla yapılan başvurularda BUNLARIN ÖNCE VERİLMİŞ OLAN HÜKME HİÇBİR ETKİSİ OLMADIĞI ANLAŞILIRSA, yargılamanın yenilenmesi İSTEMİ ESASSIZ OLMASI NEDENİYLE DURUŞMA YAPILMAKSIZIN reddedilir (CMY m. 321/1). Aksi hâlde mahkeme, yargılamanın yenilenmesine ve duruşmanın açılmasına karar verir. Bu kararlara karşı itiraz yoluna gidilebilir.

Hükümlü ölmüşse mahkeme yeniden duruşma yapmaksızın gerekli kanıtlan topladıktan sonra hükümlünün beraatına veya yargılamanın yenilenmesi isteminin reddine karar verir (CMY m. 322/1). Diğer durumlarda da mahkeme, bu hususta yeterli kanıt varsa Cumhuriyet savcısının uygun görüşünü aldıktan sonra duruşma yapmaksızın hükümlünün derhâl beraatına karar verir (CMY m. 322/2). Mahkeme beraat kararı ile beraber önceki hükmün ortadan kaldırılmasını da karar altına alır.

Yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunan kimse isterse, gideri Devlet Hazinesine ait olmak üzere önceki hükmün iptaline ilişkin karar Resmî Gazete ile ilân olunacağı gibi mahkemenin takdirine göre diğer gazetelerle de ilân edilebilir (CMY m. 322/4).

Yeniden yapılacak duruşma sonucunda mahkeme, önceki hükmü onaylar veya hükmün iptali ile dava hakkında yeniden hüküm verir (CMY m. 323/1).

Yargılamanın yenilenmesi istemi hükümlünün lehine olarak yapılmışsa, yeniden verilecek hüküm önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır bir cezayı içeremez (CMY m. 323/2).

Yargılamanın yenilenmesi sonucunda beraat veya ceza verilmesine yer olmadığı kararının verilmesi durumunda, önceki mahkûmiyet kararının tamamen veya kısmen infaz edilmesi dolayısıyla kişinin uğradığı maddî ve manevî zararlar Ceza Muhakemesi Yasası'nın koruma tedbirleri nedeniyle tazminat hükümlerine göre tazmin edilir (CMY m. 323/3).