YOKSULLUK NAFAKASININ BİÇİMSEL KOŞULLARI

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m. 175 hükmüne göre verilecek yoksulluk nafakasının biçimsel koşullarını aşağıdaki gibi ayrımlayabiliriz;

- İstek,

- Süre,

- Evlilik birliğinin boşanma ile sona ermesi.

Şimdi bu konuya ilişkin olmak üzere Yargıtay'da yaptığımız uygulamaya örnekler de vermek suretiyle ayrıntılı açıklamalarda bulunacağım.

A- İSTEK

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m. 175 hükmüne göre verilecek yoksulluk nafakasının biçimsel koşullarından ilki bu konuda aile mahkemesi hakiminden istekte bulunmaktır.

Yoksulluk nafakasında istek koşulunu aşağıdaki ayrımlamaya göre inceleyeceğiz;

- istek aşılamaz,

- istek belirsiz ise açıklattırılmalıdır,

- istek karara bağlanmalıdır,

- istek yoksa verilemez,

- istenmediği açıklanmışsa verilemez,

- boşanmadan sonra istek yapılabilir.

Şimdi bu konuya ilişkin olmak üzere Yargıtay'da yaptığımız uygulamaya örnekler de vermek suretiyle ayrıntılı açıklamalarda bulunacağım.

1 - İstek Aşılamaz

Boşanma davasında aile mahkemesi hakimi istenilen yoksulluk nafakası miktarını aşarak yoksulluk nafakasına hükmedemez.

".....Yoksulluk nafakasında istek aşılarak sonuçta fazla miktara hükmolunması doğru değildir."

"... Davacı kadın dava dilekçesinde 70 YTL. yoksulluk nafakası isteğinde bulunmuştur. Mahkemece talep aşılmak suretiyle 100 YTL. yoksulluk nafakasına hükmedilmesi usul ve yasaya aykırıdır."

"....Davacı dava dilekçesinde 200 TL. yoksulluk nafakası isteğinde bulunmuştur. Mahkemece Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 74. maddesi gözardı edilerek talep aşılmak suretiyle yazılı şekilde hüküm kurulması isabetsizdir. Ancak bu yön yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden hükmün bu kısmının düzeltilerek onanması cihetine gidilmiştir."

Başka bir anlatımla hakim tarafların istekleriyle bağlıdır.

2- İstek Belirsiz İse Açıklattırılmalıdır

Uygulamada hukuki bilgiden yoksun olan taraflar yoksulluk nafakası kavramım ismen bilemediği için yoksulluğunu anlatır ifadeler kullanmaktadır;

- "Gelirim yok"

- "komşuların yardımıyla geçiniyorum"

- "Açım"

- "Muhtacım"

- "Boşanma kararı verilirse zor durumda kalacağım bu sebeple nafaka istiyorum" biçimindeki beyanlar hem tedbir nafakasını hem de yoksulluk nafakasını kapsayan beyanlardır.

Aile mahkemesi hakimi bu ve benzeri beyanları duruşmada söylenir, dilekçelerde yazıldığını görürse beyan sahibinden açıklama istemelidir.

"...Türk Medeni Kanununun 175. maddesinde ifadesini bulan yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için yargılama sırasında miktarda belirtilerek açık isteğin bulunması zorunludur. Davacı yoksulluk nafakası istemişse de miktarını açıklamamıştır. Mahkemece yapılacak iş davacı kadından isteği yoksulluk nafakası miktarını açıklattırarak sonucuna göre işlem yapmaktan ibarettir. Bu yön dikkate alınmadan davacı kadın yararına yoksulluk nafakası takdiri doğru olmamıştır."

"...Kadının nafaka isteği hakkındaki açıklamaları yoksulluk nafakasını da kapsamaktadır. Yoksulluk nafakası talebi hakkında olumlu veya olumsuz bir karar verilmemesi doğru görülmemiştir."

3- İstek Karara Bağlanmalıdır

Boşanma davasında aile mahkemesi hakimi istenilen yoksulluk nafakası  hakkında olumlu ya da olumsuz bir karar vermelidir.

a. İstek Miktarı Gösterilmişse

Boşanma davasında hakim miktarı da gösterilerek istenilen yoksulluk nafakası hakkında olumlu ya da olumsuz bir karar vermelidir.

"...Davalı kadının tedbir ve yoksulluk nafakası istemi hakkında olumlu olumsuz karar verilmemesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir."

b. İstek Miktarı Gösterilmemişse

Dairem önceleri usulüne uygun yoksulluk nafakası isteğinin varlığının kabulü için yoksulluk nafakası miktarının da açıkça belirtilmesini istemekteydi.

“...Yoksulluk nafakası konusunda hüküm kurulabilmesi için bu konuda miktarda bildirmek suretiyle açık bir isteğin varlığı gerekir. Bu şekilde bir istek olmadığı halde taraflar arasında kesin hüküm oluşturacak biçimde hüküm kurulması doğru değildir.”

Şimdiki uygulamaya göre aile mahkemesi hakimi yoksulluk nafakası istendiği halde miktarın açıklanmadığını görürse beyan sahibinden istek miktarı hakkında açıklama istemelidir.

4- İstek Yoksa Verilemez

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m. 175 hükmüne göre yoksulluğa düşecek taraf nafaka isteyebilir. O halde istek olmadan yoksulluk nafakasına hükmedilemez.

"...İstek olmadığı halde davalı yararına yoksulluk nafakası takdir edilmesi usul ve yasaya aykırıdır."

"...Davalı kadının açık yoksulluk nafakası talebi bulunmamaktadır. Bu yön gözetilmeden istek dışına çıkılarak kesin hüküm oluşturacak şekilde yoksulluk nafakasının reddine ilişkin karar verilmesi yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir."

5- İstenmediği Açıklanmışsa Verilemez

Boşanma davasında nafaka istenmediği açıklanmışsa yoksulluk nafakası verilemez.

“..Davacı kadın dava dilekçesinde kendisi için nafaka istemediğini belirtmiştir. Bu beyan yoksulluk nafakası isteğinden vazgeçme anlamındadır. Bu yön gözetilmeden davacı kadın için yoksulluk nafakası takdiri doğru görülmemiştir.”

6- Boşanmadan Sonra İstek Yapılabilir

Yoksulluk nafakası boşanma davasında istenilmemiş ise daha sonra istenebilir mi?

a. Kesinleşen Boşanma Davasında İstenilmemişse

Yoksulluk nafakasına ilişkin istek boşanma davasının yerel mahkemede yapılan yargılaması sırasında ortaya konur ise boşanmanın eki niteliğinde olduğundan harç verilmesine gerek kalmadan her zaman istenebilir.

Boşanma kararının temyiz edilmesi ve kararın boşanma dışında başka yönden bozulması halinde bozma konularına ilişkin yürütülen yargılama sırasında ortaya konulan yoksulluk nafakası isteği ise artık boşanmanın eki sayılamayacağından usulüne uygun şekilde harcı ödenerek açılacak bir davaya konu olabilir.

Yoksulluk nafakasının boşanma davasından sonra ayrı bir dava ile istenmesini engelleyen bir hüküm 4721 sayılı Türk Medeni Kanununda yer almadığından yoksulluk nafakası boşanma davasının kesinleşmesinden sonra da istenebilir.

Bu durumda davacının boşanma kararının kesinleştiği tarihte yoksulluğa düşüp düşmediği araştırılır.

b. Anlaşmalı Boşanmada İstenilmemişse

Aile mahkemesi hakiminin anlaşmalı boşanma kararı verilebilmesi için boşanmanın mali sonuçları olan;

- maddi tazminat

- manevi tazminat

- yoksulluk nafakası konularında taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır.

Anlaşmalı boşanma kararı kesinleştikten sonra o davada yoksulluk nafakası istenilmemişse/verilmemişse kesinleşmeden sonra istek de bulunulamaz.

7- İstek Arttırılamaz

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m. 175 hükmüne göre verilecek yoksulluk nafakası bilmeyerek de olsa yetersiz miktarda istenmişse kural olarak sonradan bu miktar arttırılamaz.