İŞÇİ ALACAKLARI DAVASINDA EŞİT DAVRANMA İLKESİNE AYKIRILIK TAZMİNATI

Eşit Davranma İlkesine Aykırılık Tazminatı / Ücret Farkı  

Eşit davranma ilkesi 4857 Sayılı Yasanın 5. Maddesinde hükme bağlanmıştır. Uygulamada en çok düşülen hatanın, Yasa hükmünün “tüm işçilere eşit ücret ödenmesi gerektiği, aksi halde ayrımcılık tazminatına hak kazanılacağı” şeklinde yorumlanması olduğu görülmektedir.

Halbuki eşit işe eşit ücret ilkesinin tam karşılığı 4857 Sayılı Yasanın 5. Maddesi değildir. Madde içeriği eşit işe eşit ücret ilkesinin sadece bir bölümünü karşılamaktadır. İlkenin diğer dayanakları, evrensel hukuk normları, Anayasa, uluslararası anlaşmalardır.  

Yasa içeriğinde; işçinin “dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrımcılığa uğradığının tespit edilmesi halinde, işçiye 4 aylık ücreti tutarında ayrımcılık tazminatı ödenmesi öngörülmüştür. Salt işçilere farklı ücret ödenmiş olması,  bunun yasada belirtilen sebeplerden kaynaklandığı ispatlanmadığı müddetçe, ayrımcılık tazminatı ödenmesini gerektirmeyecektir.

Bununla birlikte, “eşit işe eşit ücret” ilkesinin koşulları oluşmuş ise, işçinin emsali işçilere ödenen ücrete göre fark ücret talep etmesi mümkün olacaktır. Burada dayanılması gereken 4857 Sayılı Yasanın 5. Maddesi değil “Eşit işe eşit ücret” ilkesidir.

Eşit işe eşit ücret ilkesinde sözü edilen; dikey eşitlik değil yatay eşitlik, diğer deyişle eşitler arası eşitliktir. İşverenin; görev, sorumluluk, kıdem, performans, tahsil durumu vb. objektif kriterlere göre farklı ücret uygulamasına hiçbir yasal engel bulunmamaktadır. Ancak aynı işi yapan işçiler arasında ücret eşitsizliği bulunduğu tespit edilir ise, işveren hangi objektif kriterleri dikkate alarak farklı ücret uyguladığını açıkça ortaya koymadığı müddetçe, düşük ücret ödenen işçilerin fark ücret talepleri kabul görmektedir.

Görüyoruz ki, sendika üyesi olmayan veya dayanışma aidatı ödeyerek toplu iş sözleşmesinden yararlandırma talebi bulunmayan işçilerin, toplu iş sözleşmesinden yararlanan işçilere, toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre sağlanan hak ve ücretleri talep etmeleri, 6356 Sayılı Yasanın 39. Maddesine aykırı olacağından kabul görmeyecektir.

Ayrımcılık tazminatının 4 aya kadar ücret tutarında olacağı belirlenmiştir. Bilirkişi, tespit ettiği “çıplak brüt” ücrete göre 4 aylık ücret tutarını hesaplayacaktır. Ancak Mahkeme Hakimi, vicdani kanaatine göre tutarı belirleyecektir.

Ücretin “eşit işe eşit ücret” ilkesine aykırı olarak ödendiği tespit edilir ise, davacının ücreti ile yüksek ücret ödenen emsal işçinin ücreti karşılaştırılarak fark ücret alacağı da hesaplanacaktır.