İKRAMİYE, İLAVE TEDİYE VE PRİM NASIL HESAPLANIR?
İKRAMİYE
Yasal
mevzuatımızda işçiye ikramiye ödenmesini gerektiren bir hüküm bulunmamaktadır.
Ancak, hizmet sözleşmesi ve özellikle toplu iş sözleşmelerinde işçilere
ikramiye ödeneceğinin kararlaştırıldığı görülmektedir.
İkramiye
geniş anlamda ücret kapsamında olup, ödemesinin yapıldığı, işveren tarafından
yazılı belge ile kanıtlanmalıdır. Ödeme; imzalı ücret bordrosu, imzalı ücret
pusulası, ödeme makbuzları veya banka kayıtları ile ispatlanmaktadır.
İkramiye
ödendiği yazılı belgeler ile kanıtlanamaz ise, davacının talebi aşılmamak kaydı
ile sözleşmede kararlaştırılan tutara göre ikramiye alacağı hesaplanacaktır.
İkramiye
ödeme gününden önce işten ayrılan işçinin, ikramiye ödeme tarihinde çalışmadığı
gerekçe edilerek, kararlaştırılan ikramiyesinin ödenmediği görülmektedir.
Halbuki ikramiye yılın belli dönemlerinde çalışan işçiye o dönemdeki çalışması
karşılığı ödenen bir tutardır.
Örneğin;
yılda 4 aylık ücret tutarında ikramiye ödeniyor ise, bu ikramiye yılın 3’er
aylık dört çeyreğindeki çalışma karşılığı, iki aylık ücreti tutarında ikramiye
ödeniyor ise, bu ikramiye yılın iki yarı dönemindeki çalışma karşılığı ödeniyor
kabul edilecektir.
Böyle bir
durumla karşılaşıldığında, işçinin hak kazanacağı ikramiye tutarı, ikramiye
dönemdeki çalışma süresinin, ikramiye dönemi süresi ile oranlanması suretiyle
(Kıstelyevm usulü) hesaplanmalıdır.
Yine
işyerinde ikramiye uygulaması var ise, kısmi süreli hizmet sözleşmesi ile
çalıştırılan işçiler de kısmi süreli çalışmaları ile orantılı olarak ikramiye
ödemesinden yararlanacaklardır.
İLAVE TEDİYE
6772 Sayılı
Yasa ile kamu işçilerine, yılda toplam 52 yevmiyeye kadar ikramiye ödenmesi
öngörülmüştür. Yasada 26 yevmiyelik kısmının kesin olarak ödeneceği, 26
yevmiyelik kısmın ise Bakanlar Kurulu’nun takdirinde olduğu belirtilmiştir.
Ancak günümüze kadar Bakanlar Kurulu, her yıl için dört taksit halinde (13 x 4)
52 yevmiye tutarında ilave tediye ödenmesine karar vermiştir.
Yasada
ödeme günü kararlaştırılmamış olup, ödeme günleri her yıl Bakanlar Kurulu
tarafından belirlenmektedir. Son 10 yıla ilişkin ilave tediye ödeme günleri ve
Bakanlar Kurulu karar numaraları ekte tablo olarak verilmiştir.
İkramiyeye
ilişkin kısımda yapılan diğer açıklamalar, ilave tediyenin hesabında da
geçerlidir.
PRİM
İşçiye
satış / sefer primi ödenmesi kararlaştırılmış ve sözleşmeye göre prim ödemesi
yapılmamış ise prim talepli davalar ile karşılaşılmaktadır.
Ancak
satış primi ödemesinin genellikle; belli bir kotanın aşılması şartına
bağlanmakta, ulaşılan farklı hedeflere göre farklı oranlarda prim hesaplanması
gibi kurallar konulmaktadır. Çoğu zaman, bu koşul ve kuralların ispatına yarar
yazılı delil işçinin elinde bulunmamaktadır. Yine işçinin belirlenen satış
şartını gerçekleştirdiğinin ve satış yaptığı tutarın tespitine ilişkin deliller
de işçinin elinde bulunmamaktadır.
Yazılı
delil sunulmaması halinde, tespite elverişli tanık beyanlarından yararlanılarak
prim alacağı hesaplaması yapılması mümkün ise de, çoğu zaman tanıkların da
tespit ve hesaba elverişli açıklıkta ve tutarlı beyanda bulunamadıkları
görülmektedir.
Bununla
birlikte, prim talebinin tespit ve hesaba elverişli, yeterli deliller ile
kanıtlanamadığı gerekçesi ile davanın reddedilmesi halinde, Yargıtay
tarafından; gerekirse işyeri kayıtları üzerinde inceleme yapılarak prim alacağı
bulunup bulunmadığının tespit edilmesi gerektiği belirtilerek bozma kararı
verildiği görülmektedir.
Ancak,
çoğunlukla işyerinde prim uygulaması olduğunu inkar eden veya işçinin prime hak
kazanacak satışı yapamadığını savunan işverenin, prim hesabı için işyerine
gelen bilirkişiye, tespite elverişli kayıtları sunacağı da
beklenmemelidir.
Prim
alacağının ispatı ve tespiti son derece zor olup, davacı tarafın tespite
elverişli delil ve kayıtları dosyaya kazandırmak için azami çaba göstermesi
gerekmektedir.
Sefer
priminde ise, sınır kapısı kayıtları, teslim tesellüm fişleri gibi yazılı
belgelerle sefer sayısı kanıtlanabilmektedir. Yazılı belge yok ise
kararlaştırılan sefer primi tutarının tespite elverişli tanık beyanları ile
kanıtlanması gerekecektir.
İşçinin
satış / sefer primi alacağı bulunduğunu tespit ve hesaba elverişli deliller ile
kanıtlaması durumunda, dosya kapsamındaki delillere göre hesaplama
yapılacaktır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder