CEZAİ ŞART NEDİR? NASIL HESAPLANIR?
CEZAİ ŞART
Cezai
şart 6098 Sayılı Yasanın 179 – 182 maddelerinde düzenlenmiş, kısaca;
sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi durumu için kararlaştırılan
(mali) ceza olarak tanımlanmıştır.
Hizmet
ilişkilerinde cezai şart genellikle; eğitim gideri veya sözleşmenin
kararlaştırılan süreden önce feshedilmesi hallerine yönelik olarak
kararlaştırılmaktadır.
Sözleşmedeki
cezai şart hükmü geçerli olarak kabul edilse dahi, iş akdinin haklı feshini
gerektirecek bir hal doğmuş ve iş akdi taraflardan birince haklı nedenle
feshedilmiş ise, karşı tarafın kararlaştırılan cezai şart koşulunun
uygulanmasını talep edemeyeceği, yine haklı bir neden olmaksızın sözleşmeyi
sona erdiren tarafın cezai şart koşulunun uygulanmasını talep edemeyeceği
belirtilmektedir.
Asgari Çalışma Süresine Bağlı Cezai
Şart
Yol
gösterici Yargıtay kararları ile belirtildiği üzere, “belirli süreli” veya
“asgari-belirsiz süreli” hizmet sözleşmelerinde, kararlaştırılan sürenin sona
ermesinden önce sözleşmenin feshedilmesi haline yönelik olarak düzenlenen cezai
şart hükümleri, taraflara karşılıklı olarak denk yükümlülük getirmesi
şartıyla geçerli kabul edilmektedir.
Yargıtay kararlarında,
sözleşmede kararlaştırılan süre ile çalışılan ve çalışılması gereken süreler
oranlanarak cezai şart tutarının hesaplanması gerektiği, ayrıca 6098 sayılı
Borçlar Kanunu’nun 182/son (Hakim aşırı
gördüğü ceza koşulunu kendiliğinden indirecektir) maddesi gereğince indirim
yapılabileceği belirtilmektedir.
Örneğin; taraflar arasında en az bir yıl çalışma süresi
kararlaştırılmış, bir yıllık sürenin dolmasından önce sözleşmeyi sona erdiren
tarafın karşı tarafa 5.000,00-TL. cezai şart ödeyeceği belirlenmiş, işçi haklı
bir nedeni de olmaksızın iş akdini 90 günlük çalışma süresinden sonra feshetmiş
ise hesaplama aşağıdaki gibi olacaktır;
Zorunlu
Hizmet Süresi (01.01.2015- 31.12.2015) =
365 Gün
Çalışılan
Süre (01.01.2015- 31.03.2015) =
90 Gün
Bakiye
Süre (01.04.2015- 31.12.2015) =
275 Gün
Cezai
Şart Tutarı =
5.000,00-TL.
Bakiye
Süre Karşılığı (5.000,00 / 365 x
275) = 3.767,12-TL.
Borçlar Kanunu 182/son -
Hakkaniyet indirimi = Takdir Mahkemenindir
Eğitim Gideri Nedeniyle Asgari
Çalışma Süresine Bağlı Cezai Şart
Yargıtay
uygulamasında, işçiye eğitim verilmesi halinde, eğitim gideri karşılığında
asgari bir süre çalışmasının kararlaştırılması, kural olarak geçerli kabul
edilmektedir.
Burada, işveren eğitim
gideri yapmış olduğu için, cezai şart tutarında denklik aranması söz konusu
değildir. Ancak eğitim gideri ile yüklenilen asgari çalışma süresinin orantılı
olması koşulu aranmaktadır. Uygulamada eğitim süresinin 2-3 katı kadar asgari
çalışma süresi kararlaştırılan sözleşmelerin geçerli kabul edildiği
görülmektedir. Ancak eğitimin, yurt dışında yapılması ve maliyetinin yüksek
olması halinde, asgari hizmet süresinin daha yüksek oranlarda belirlenmesi de
mümkün olacaktır.
Yargıtay’ın bir kararında iş
akdinin kadın işçi tarafından evlilik nedeni ile sona erdirilmesi halinde,
koşulları oluşmuş ise eğitim giderine hükmedilmesi gerektiği
belirtilmiştir.
Yüklenme senedindeki düzenlemede, sadece eğitim
giderinin değil, eğitim giderinin katı olarak ödenme yapılması gibi bir şart
öngörülmüş ise, düzenleme işçi aleyhine tek taraflı cezai şart niteliğinde
olduğu için geçersiz kabul edilecektir.
Eğitim
giderlerinin, işçinin eğitime yönelik olarak yapılan giderler olduğu, bunun
dışında; reklam giderleri, beklenilmeyen giderler gibi kalemlerin eğitim
giderine katılmayacağı, toplam
eğitim giderlerinin işçi sayısına bölünerek işçi başına düşen tutarın tespit
edilmesi gerektiği vurgulanmıştır.
Yargıtay
kararlarında, sözleşmede
kararlaştırılan süre ile çalışılan ve çalışılması gereken süreler oranlanarak
eğitim gideri tutarının hesaplanması gerektiği, belirtilmektedir.
Örneğin; taraflar arasında en az bir yıl çalışma
süresi kararlaştırılmış, bir yıllık sürenin dolmasından önce işçinin haklı bir
neden olmaksızın iş akdini sona erdirmesi veya iş akdinin işverence haklı
nedenle sona erdirilmesi halinde eğitim giderlerinin ödeyeceği belirlenmiş bir
sözleşmede, işçi haklı bir nedeni de olmaksızın iş akdini 90 günlük çalışma
süresinden sonra feshetmiş ise hesaplama aşağıdaki gibi olacaktır;
Eğitim işverene ait eğitim merkezinde verilmiş ve
dosyaya kazandırılan belgelerden eğitim gideri aşağıdaki gibi hesaplanmıştır;
|
Kalemler |
Tutarlar |
|
Ulaşım bedeli |
4.800,00 |
|
Eğitimci ücretleri |
24.000,00 |
|
Doğal gaz - Mazot |
7.000,00 |
|
Telefon |
600,00 |
|
Yemek |
27.720,00 |
|
İçme suyu |
3.798,00 |
|
Temizlik Suyu |
1.728,00 |
|
Elektrik |
18.000,00 |
|
Kırtasiye |
45.000,00 |
|
Toplam Maliyet |
132.646,00 |
|
Kişi Başına Toplam Maliyet / 50 kişi |
2.652,92 |
Eğitimi bir başka kurum
vermiş ve bedelini işveren ödemiş ise, bu takdirde kişi başı maliyet, sunulacak
kurum faturasından tespit edilecektir.
Zorunlu
Hizmet Süresi (01.01.2015- 31.12.2015) =
365 Gün
Çalışılan
Süre (01.01.2015- 31.03.2015) =
90 Gün
Bakiye
Süre (01.04.2015- 31.12.2015) =
275 Gün
Eğitim
gideri Tutarı =
2.652,92-TL.
Bakiye Süre Karşılığı (2.652,92
/ 365 x 275) = 1.998,78-TL.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder