İŞÇİ ALACAKLARI DAVASINDA YILLIK İZİN ÜCRETİ

Yıllık izin ücreti

4857 Sayılı Kanunun 53. Maddesinde; işçilere 1 yıl çalışma süresini tamamladıklarında yıllık ücretli izin kullandırılacağı düzenlenmiş, kıdem süresine göre kullandırılacak izin süreleri gösterilmiştir. Aynı yönde düzenleme 1475 Sayılı Yasanın 49. Maddesinde de yapılmıştır. Ancak 1475 Sayılı Yasa dönemindeki yıllık izin süreleri 4857 Sayılı Yasa ile bir miktar artırılmıştır. Hizmet veya toplu iş sözleşmesi ile yıllık ücretli izin süreleri işçi lehine artırılabilecektir. Bu takdirde sözleşme ile belirlenen süreler esas alınacaktır.

İşçinin hak kazandığı yıllık izin süreleri, değişen kanun dönemlerine göre tespit edilecektir. 09.06.2003 tarihinden önce kazanılan yıllık izin hakları için 1475 Sayılı Yasanın 49. Maddesi, 10.06.2003 sonrasında hak kazanılan izin hakları için 4857 Sayılı Yasanın 53. Maddesi esas alınacaktır.

Kıdemi	1475 S. Y.	4857 S.Y.
1-5 Yıl	12  İş Günü	14  İş Günü
6-14 Yıl	18  İş Günü	20  İş Günü
15 Yıl ve üzeri	24  İş Günü	26  İş Günü

 

Ancak, 18 yaş dahil daha küçük ve 50 yaş dahil daha büyük olan işçilerin yıllık izin süreleri en az 20 gün olarak hesaplanacaktır.  

Belirlenen süreler iş günü olup, izin dönemi içerisindeki hafta tatili veya UBGT günleri yıllık izin süresinden sayılmayacaktır.

İznin Uygulanması

4857 Sayılı Kanunun 56. maddesi ve yerleşmiş Yargıtay içtihatları gereği yıllık izin kullandırıldığı işveren tarafından işçinin imzasını taşıyan izin defteri veya benzeri mahiyette bir belge ile ispatlanmalıdır. Tanık beyanı gibi deliller ile yıllık izin kullandırıldığının ispatı mümkün olmayıp, yazılı delil dışında ancak yemin deliline dayanılabilir.

Kamu Kurumları yönünden, işçinin imzası olmasa dahi, Kurumun resmi kayıtlarında / iç yazışmalarında, işçiye izin kullandırıldığı belirtilmiş ise belgelerin ispat kabiliyeti bulunduğu kabul edilmektedir.

Yıllık izne hak kazanabilmek için bir tam yıl çalışma şartının gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Yıldan arta kalan çalışma günlerde, kısmen yıllık ücretli izne hak kazanılması söz konusu olmamaktadır. Örneğin; 1 yıl 11 ay 15 gün çalışan işçi, bir defa (14 gün) yıllık ücretli izin kullanma hakkı kazanacaktır. 

İş Sözleşmesinin Sona Ermesi Durumunda

4857 Sayılı Kanunun 59. Maddesi gereğince, işçinin çalışma dönemi içerisinde kullandırılmayan izin süreleri karşılığı yıllık izin ücreti, işçinin en son ücreti üzerinden hesaplanacaktır. Hizmet akdinin devamı esnasında kullanılmayan yıllık izinler için zamanaşımı işlemeyecek, zamanaşımı fesih ile birlikte işlemeye başlayacaktır.  

Yasada, yıllık iznin işveren tarafından bölünemeyeceği, tarafların anlaşması halinde bir bölümü 10 günden az olmamak üzere en çok 3’e bölünebileceği belirtilmiştir. Ancak, işçinin talebi ile izinler bölünerek kullandırılmış ise, sonradan bunların usulüne uygun kullandırılmadığının iddia edilmesi hakkın kötüye kullanımı olarak değerlendirilmektedir. 

İşçinin izin sürelerinde ücret karşılığı bir başka işte çalışması 58. Maddeye aykırı olup, böyle bir durumun tespiti halinde işverenin izin ücretini geri alabileceği belirtilmiştir.   

İzin Yerine Ücret Ödenmesi

İşçiye çalışma süresi içerisinde yıllık ücretli izin kullandırılmayıp bunun yerine ücretinin ödenmesi “işçinin Anayasal hakkı olan dinlenme hakkından vazgeçmesi sonucunu doğurur ki bunun kabulü mümkün değildir.”(YARGITAY 9 HD. 2001/17459-E 2002/2727-K)

Ancak, gerçekte izin kullandırılmadan izin ücreti ödendiğinin tespiti halinde, kullanılmayan izin süresi için işçinin en son ücreti üzerinden yıllık izin ücreti alacağı hesaplanmalı, çalışma süresi içerisinde yapılan yıllık izin ücreti ödemeleri, fesih tarihine kadar işlemiş yasal faizi ile birlikte hesaplanarak alacağa mahsup edilmelidir. 

Süreli İş Sözleşmelerinde Yıllık İzin

İşçinin kısmi süreli hizmet sözleşmesi ile çalışması halinde kıdemi işe giriş ve çıkış tarihleri arasındaki süre esas alınarak hesaplanır. İşçi kısmi süreli de çalışsa, 1 yıllık dönemin dolması ile yıllık izin kullanma hakkı kazanacaktır. Ancak gerek çalışma esnasında kullandırılan izin süresi için, gerekse fesih halinde ödenecek izin süresi için ödenecek izin ücretinin hesabı, 30 günlük çalışma süresinde elde ettiği kazancın 30 güne bölünmesi ile tespit edilecek (kısmi) yevmiyeye göre hesaplanacaktır.    

Kesintili çalışmanın tespiti halinde, önceki dönemler kıdem ve ihbar tazminatı ödenmek suretiyle tasfiye edilmiş olsa dahi, bu süreler yıllık izin kıdeminde dikkate alınacaktır.

İŞ DAVALARINDA ALACAKLARA GÖRE YASAL KESİNTİLER, FAİZ ORANLARI VE ZAMANAŞIMI SÜRELERİ

Yasal Kesintiler / Faiz Oranları / Zamanaşımı Süreleri

  1) Kıdem Tazminatı :

            Faiz Oranı ; 1475 Sayılı Yasanın yürürlükte bulunan 14. Maddesi ve uygulamaya ilişkin yol gösterici Yargıtay kararları gereğince, bankalarca 1 yıl vadeli mevduata fiilen uygulanan en yüksek faiz oranında faiz uygulanacaktır. Faiz oranı infaz aşamasında tarafların göstereceği bankalara fesih tarihi ve takip eden 1 yıllık dönemlerde vadeli mevduata fiilen uygulanan en yüksek faiz oranının sorulması ile tespit edilecektir.

            Dosyada banka verileri bulunmaması halinde TCMB web sitesinden, bankalarca “fiilen uygulanan” (bildirilen değil) faiz oranlarının tespiti mümkün olmaktadır.     

            Faiz Başlangıç Tarihi ; 1475 Sayılı Yasanın yürürlükte bulunan 14. Maddesi gereğince temerrüt şartı aranmaksızın faiz başlangıç tarihi fesih tarihidir.

            Yasal Kesintiler ; Kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesilecektir. Damga vergisi oranı her yıl bütçe kanunları ile belirlenmekte olup, halen %0,759’dur. 

Zamanaşımı   ; Kıdem tazminatı alacağı 818 Sayılı Yasanın 125. Maddesi / 6098 Sayılı Yasanın 146. Maddesi gereğince 10 yıllık zamanaşımına tabi olup, zamanaşımı fesih tarihinde işlemeye başlayacaktır.

            Ancak, halen Mecliste bulunan yasa tasarısında, kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık izin ücreti zamanaşımı süresinin 2 yıla düşürülmesi öngörülmektedir.

2) İhbar Tazminatı :

Faiz Oranı ; Yasada özel hüküm bulunmadığından 3095 Sayılı Yasa gereği, yasal faiz uygulanacaktır.

            Faiz Başlangıç Tarihi ; Borçlu daha önce temerrüde düşürülmüş ise temerrüt tarihi, aksi takdirde dava ve ıslah tarihleri faiz başlangıç tarihidir.

Yasal Kesintiler ; İhbar tazminatından damga ve her yıl için belirlenen değişen oranlara göre gelir vergisi kesilecektir. Örneğin 20/15 yılında, elde edilen gelirin ilk 12.000,00-TL. dilimi için %15 gelir vergisi kesintisi uygulanacaktır. 

Zamanaşımı   : İhbar tazminatı alacağı 818 Sayılı Yasanın 125. Maddesi / 6098 Sayılı Yasanın 146. Maddesi gereğince 10 yıllık zamanaşımına tabi olup, zamanaşımı fesih tarihinde işlemeye başlayacaktır.

3) Ücretler : (Fazla Çalışma, ikramiye vb. geniş anlamda ücret kapsamındaki ödemeler dahil)

Faiz Oranı ; 4857 Sayılı Yasanın 34. Maddesi gereğince, bankalarca 1 yıl vadeli mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanacaktır.

            Faiz Başlangıç Tarihi ; Taraflar arasında toplu iş sözleşmesi ile  ödeme günü belirlenmiş ise ayrıca temerrüt şartı aranmaksızın ödeme günü faiz başlangıç tarihidir. Ödeme gününün kararlaştırılmamış olması halinde borçlu daha önce temerrüde düşürülmüş ise temerrüt tarihi, aksi takdirde dava ve ıslah tarihleri faiz başlangıç tarihidir.

Yasal Kesintiler ; Ücret alacaklarından SGK primleri, damga ve gelir vergisi kesilecektir.

Zamanaşımı   ; Ücret alacakları 4857 Sayılı Yasanın 32. Maddesi gereğince 5 yıllık zamanaşımına tabidir. Zamanaşımı ücretin istenebilir (muaccel) olduğu gün işlemeye başlayacaktır. Örneğin aylık olarak ödenmesi halinde, ücret ayın son günü muaccel hale gelecektir. 

4) Yıllık İzin Ücreti :

Faiz Oranı ; Yasada özel hüküm bulunmadığından 3095 Sayılı kanun gereği yasal faiz uygulanacaktır.

            Faiz Başlangıç Tarihi ; Borçlu daha önce temerrüde düşürülmüş ise temerrüt tarihi, aksi takdirde dava ve ıslah tarihleri faiz başlangıç tarihidir.

Yasal Kesintiler ; İzin ücretinden sosyal güvenlik primleri, damga ve gelir vergisi kesilecektir.

Zamanaşımı   ; Yıllık izin ücreti 6098 Sayılı Yasanın 146. Maddesi gereğince 10 yıllık zamanaşımına tabi olup, zamanaşımı 4857 Sayılı Yasanın 59. Maddesi gereğince fesih tarihinde işlemeye başlayacaktır. Fesih, 3098 Sayılı Yasanın yürürlüğe girmesinden (01.07.2012) önce gerçekleşmiş ise, 818 Sayılı Yasanın 126. Maddesi gereğince 5 yıllık zamanaşımı süresi uygulanacaktır.   

5) Toplu İş Sözleşmesinden Kaynaklanan Haklar :

Faiz Oranı ; Toplu İş Sözleşmesi ile düzenlenmiş sosyal yardım ve mali haklar için, 6356 Sayılı Yasanın 53. Maddesi ve uygulamaya ilişkin yol gösterici Yargıtay kararları gereğince, bankalarca 1 yıl vadeli işletme kredilerine uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanacaktır.

            Faiz Başlangıç Tarihi ; Toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmesi ile  ödeme günü belirlenmiş ise ayrıca temerrüt şartı aranmaksızın ödeme günü faiz başlangıç tarihidir. Ödeme gününün kararlaştırılmamış olması halinde borçlu daha önce temerrüde düşürülmüş ise temerrüt tarihi, aksi takdirde dava ve ıslah tarihleri faiz başlangıç tarihidir.

Yasal Kesintiler ;  Yolluk, yemek, çocuk aile zamları, ölüm, doğum evlenme yardımı ve ayni yardımlar kısmen sosyal güvenlik primi ve gelir vergisinden muaftır. Muaf kısımlar için sadece damga vergisi kesilecektir. Geniş anlamda ücret kapsamı alacaklardan ise sosyal güvenlik primleri, damga ve gelir vergisi kesilecektir.

Zamanaşımı   ; Ücret ve sosyal yardım alacakları 4857 Sayılı Yasanın 32. Maddesi / 6098 Sayılı Yasanın 147. Maddesi gereğince 5 yıllık zamanaşımına tabidir. Zamanaşımı ücretin – sosyal yardımın ödenmesi gereken (muaccel olduğu) gün işlemeye başlayacaktır.

6) 6772 Sayılı Yasadan Doğan İlave Tediye :

Faiz Oranı ; Yasada özel hüküm bulunmadığından 3095 Sayılı kanun gereği, yasal faiz uygulanacaktır.

            Faiz Başlangıç Tarihi ; Borçlu daha önce temerrüde düşürülmüş ise temerrüt tarihi, aksi takdirde dava ve ıslah tarihleri faiz başlangıç tarihidir.

Yasal Kesintiler ; İlave tediye 6772 Sayılı Yasanın 4. Maddesi gereğince sosyal güvenlik primlerinden muaf iken 5510 Sayılı Yasanın yürürlüğe girmesi ile 01.10.2008 tarihinden itibaren sosyal güvenlik primi kesintisi de yapılmaya başlanmıştır. İlave tediyeden damga ve gelir vergisi de kesilecektir.

Zamanaşımı   ; İlave tediye 6098 Sayılı Yasanın 147. Maddesi gereğince 5 yıllık zamanaşımına tabidir. İlave tediye ödeme günleri her yıl bakanlar kurulu kararı ile belirlenmekte olup, zamanaşımı ilave tediyenin ödenmesi gereken gün işlemeye başlayacaktır.

7) İşe İade Kararı ile Hükmedilen Ücret ve Haklar :

Faiz Oranı ; 4 Aylık ücret geniş anlamda ücret kapsamında olup, 4857 Sayılı Yasanın 34. Maddesi gereği en yüksek banka mevduat faizi oranında faiz işletilecektir.

            Faiz Başlangıç Tarihi ; İşçi işverene işe başlatma başvurusunda bulunurken boşta geçen süre ücretini de talep etmiş ise başvurunun tebliğ tarihi temerrüt tarihidir. Aksi halde dava ve ıslah tarihidir.

Yasal Kesintiler ; 4 Aylık ücretten sosyal güvenlik primleri, damga ve gelir vergisi kesilecektir.

Zamanaşımı   ; Ücret alacakları 4857 Sayılı Yasanın 32. Maddesi gereğince 5 yıllık zamanaşımına tabidir. Zamanaşımı ücretin ödenmesi gereken (muaccel olduğu) gün işlemeye başlayacaktır.

8) İşe Başlatmama Tazminatı         :

Faiz Oranı ; İşe başlatmama tazminatı için Yasada özel hüküm bulunmadığından 3095 Sayılı kanun gereği, yasal faiz uygulanacaktır.

            Faiz Başlangıç Tarihi ; Temerrüt işverenin işçiyi işe başlatmayacağı yönünde iradesini açıkladığı veya bir aylık başlatma süresinin dolduğu tarihte oluşacaktır.

Yasal Kesintiler ; İşe başlatmama tazminatından, Danıştay kararı gereğince, sadece damga vergisi kesilecektir.

Zamanaşımı   ; İşe başlatmama tazminatı alacağı 818 Sayılı Yasanın 125. Maddesi / 6098 Sayılı Yasanın 146. Maddesi gereğince 10 yıllık zamanaşımına tabi olup, zamanaşımı işçinin işe başlatılmadığı tarihte işlemeye başlayacaktır.

9) Cezai Şart             :

Faiz Oranı ; Yasada özel hüküm bulunmadığından 3095 Sayılı kanun gereği, yasal faiz uygulanacaktır.

            Faiz Başlangıç Tarihi ; Borçlu daha önce temerrüde düşürülmüş ise temerrüt tarihi, aksi takdirde dava ve ıslah tarihleri faiz başlangıç tarihidir.

Yasal Kesintiler ; Tazminat niteliğinde olduğundan damga ve gelir vergisi kesintileri yapılacak, sigorta primi kesintileri yapılmayacaktır.

Zamanaşımı   ; 818 Sayılı Yasanın 125. Maddesi / 6098 Sayılı Yasanın 146. Maddesi gereğince 10 yıllık zamanaşımına tabi olup, zamanaşımı hakkın ihlal edildiği tarihte işlemeye başlayacaktır.

10) Bakiye Süre Ücreti         :

Faiz Oranı ; Ücret değil tazminat niteliğinde olduğundan, 3095 Sayılı kanun gereği, yasal faiz uygulanacaktır.

            Faiz Başlangıç Tarihi ; Borçlu daha önce temerrüde düşürülmüş ise temerrüt tarihi, aksi takdirde dava ve ıslah tarihleri faiz başlangıç tarihidir.

Yasal Kesintiler ; Tazminat niteliğinde olduğundan damga ve gelir vergisi kesintileri yapılacak, sigorta primi kesintileri yapılmayacaktır.

Zamanaşımı   ; 818 Sayılı Yasanın 125. Maddesi / 6098 Sayılı Yasanın 146. Maddesi gereğince 10 yıllık zamanaşımına tabi olup, zamanaşımı fesih tarihinde işlemeye başlayacaktır.

e) Toplam Alacak Tutarından Yasal Kesintilerin Yapılması;

- Kural olarak İş Mahkemelerinde hesaplamalar brüt olarak yapılmakta, yasal kesintilerin infaz aşamasında dikkate alınacağı belirtilmektedir. 

* Ancak, davacı dava dilekçesinde açıkça net tutarları talep etmiş ise,

* Banka kanalı ile kısmi ödemeler yapılmış, hesaplanan tutardan ödemelerin mahsubu zorunluluğu doğmuş, ödemeler net olarak yapıldığı için, hesaplanan alacakların da netleştirilmesi gerekmekte ise, 

* Veya dosya itirazın iptali yolu ile gelmiş, diğer deyişle infaz aşamasına geçilmiş ise,

Hesaplanan alacakların netleştirilmesi zorunluluğu doğmaktadır.

Hesaplanan farklı alacak kalemleri, farklı yasal kesintilere tabi olup, bunlar yukarıda detaylı olarak belirtilmiştir.   

f) Ödemelerin Mahsubu      :

- İşverence talep konusu alacaklara mahsuben ödeme yapılmış ise, her alacak kalemi için yapılan ödeme, o alacak kalemi için hesaplanan tutardan mahsup edilecektir.

- Ancak, bazen işverenin, işçinin banka hesabına bir miktar para yatırdığı veya ibraname imzalaması karşılığında bir miktar para ödediği, tutarın hangi alacak kalemi karşılığı yapıldığının ise açıklanmadığı veya ödemeye ilişkin dökümlü bordro sunulmadığı görülmektedir.

Açıklamasız olarak ödenen tutarların, muacceliyet sırasına göre, muacceliyet aynı gün doğmuş ise temerrüdü daha önce oluşan alacağa öncelikle mahsup edileceği, muacceliyet ve temerrüt aynı gün doğmuş ise garameten mahsup yapılacağı belirtilmektedir.

            Örneğin; Fesih ile birlikte davacının banka hesabına açıklamasız olarak 12.000,00-TL. ödeme yapılmış, ödemenin detayını gösterir bordro sunulmamış veya açıklama yapılmamıştır. Davacı taraf da ödeme yapıldığını kabul etmekle birlikte ödemeyi hangi alacağına mahsuben kabul ettiğine ilişkin beyanda bulunmamıştır.

            Bilirkişi raporunda, davacının kıdem ve ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti, fazla çalışma, hafta tatili ve UBGT ücreti alacakları bulunduğu tespit edilmiş ve hesaplama yapılmıştır.

i) Ödenen tutar, yol gösterici Yargıtay kararları doğrultusunda, öncelikle çalışma süresi içerisinde doğmuş ücret alacaklarına mahsup edilmiş, alacakların tamamı karşılanmadığı için ücret alacakları arasında garameten (orantılı) mahsup işlemi yapılmış, arta kalan tutar kalmadığı için fesih ile birlikte doğan alacaklara mahsup yapılmamıştır.  

	Hesaplanan	Ödeme	Bakiye
Alacak	Tutar	Mahsubu	Tutar
Fazla Çalışma Ücr.	9.000,00	7.714,29	1.285,71
Hafta Tatili Ücr.	3.000,00	2.571,43	428,57
UBGT Ücr.	2.000,00	1.714,29	285,71
Toplam Tutar	14.000,00	12.000,00	2.000,00
	Hesaplanan	Ödeme	Bakiye
Alacak	Tutar	Mahsubu	Tutar
Kıdem Tazminatı	6.000,00	0,00	6.000,00
İhbar Tazminatı	2.000,00	0,00	2.000,00
Yıllık İzin Ücr.	2.000,00	0,00	2.000,00
Toplam Tutar	10.000,00	0,00	10.000,00

i) Ödenen tutar, yol gösterici Yargıtay kararları doğrultusunda, öncelikle çalışma süresi içerisinde doğmuş ücret alacaklarına mahsup edilmiş, bu alacaklar tamamen karşılandığı için, arta kalan tutar öncelikle fesih ile birlikte doğan kıdem tazminatına, bundan artan tutar ise ihbar tazminatı ile yıllık izin ücretine garameten (orantılı) mahsup edilmiştir.

	Hesaplanan	Ödeme	Bakiye
Alacak	Tutar	Mahsubu	Tutar
Fazla Çalışma Ücr.	4.000,00	4.000,00	0,00
Hafta Tatili Ücr.	2.000,00	2.000,00	0,00
UBGT Ücr.	1.000,00	1.000,00	0,00
Toplam Tutar	7.000,00	12.000,00	-5.000,00
	Hesaplanan	Ödeme	Bakiye
Alacak	Tutar	Mahsubu	Tutar
Kıdem Tazminatı	4.000,00		4.000,00
Toplam Tutar	4.000,00	5.000,00	-1.000,00
	Hesaplanan	Ödeme	Bakiye
Alacak	Tutar	Mahsubu	Tutar
İhbar Tazminatı	2.000,00	666,67	1.333,33
Yıllık İzin Ücr.	1.000,00	333,33	666,67
Toplam Tutar	3.000,00	1.000,00	2.000,00